مونوکسید کربن یکی از گازهای سمی تولید شده در هنگام سوختن مواد آلی مانند تنباکو است که اثرات بسیار مخربی بر سلامت انسان دارد. در چند سال اخیر با عرضه دستگاههای گرمایشی مثل ایکاس که به جای سوختن تنباکو، آن را حرارت میدهد، این پرسش مطرح شده که آیا این محصولات سطح پایینتری از مونوکسید کربن تولید میکنند و میتوانند گزینهای ایمنتر از سیگارهای سنتی باشند یا خیر.
مکانیزم تولید مونوکسید کربن در سیگار و آیکاس
مونوکسید کربن زمانی تولید میشود که مواد آلی مانند تنباکو به صورت ناقص سوخته و اکسید میشوند. این گاز بیبو و بیرنگ میتواند اثرات جدی بر سلامت مصرفکنندگان داشته باشد و از مهمترین دلایل بیماریهای قلبی و تنفسی در افراد سیگاری محسوب میشود.
مکانیزم تولید مونوکسید کربن در سیگار
در سیگارهای سنتی، سوختن کامل تنباکو به دمایی بین 600 تا 900 درجه سانتیگراد میرسد. این فرآیند احتراق ناقص، به دلیل نبود اکسیژن کافی، باعث تولید گازهای سمی از جمله مونوکسید کربن میشود. مونوکسید کربن مستقیماً از طریق استنشاق وارد جریان خون میشود و با هموگلوبین ترکیب میشود، که نتیجه آن کاهش توانایی خون در انتقال اکسیژن به سلولها و بافتهای بدن است.
مکانیزم تولید مونوکسید کربن در ایکاس
ایکاس به جای سوزاندن، تنباکو با دمایی پایینتر (حدود 350 درجه سانتیگراد) گرم میشود. این فرآیند حرارتی که به آن گرم کردن بدون احتراق گفته میشود، به جای تولید دود، بخاری از نیکوتین و مواد طعمی تولید میکند. به دلیل عدم سوختن کامل و دمای پایینتر، سطح تولید مونوکسید کربن در آیکاس به طور قابل توجهی کمتر از سیگار است.
تأثیرات مونوکسید کربن بر سلامت
در ادامه به بررسی و تاثیرات مخرب مونوکسید کربن بر سلامتی میپردازیم:
کاهش ظرفیت حمل اکسیژن در خون
مونوکسید کربن به راحتی با هموگلوبین خون ترکیب میشود و تولید کربوکسیهموگلوبین میکند. این ترکیب باعث کاهش توانایی هموگلوبین در حمل اکسیژن به سلولها و بافتهای بدن میشود. در نتیجه، بافتها و اندامها با کمبود اکسیژن مواجه میشوند که این امر میتواند به مشکلات جدی مانند خستگی، سردرد، سرگیجه، و تنگی نفس منجر شود.
مشکلات قلبی و عروقی
قرارگیری مداوم در معرض مونوکسید کربن میتواند فشار خون را افزایش دهد و به طور غیرمستقیم منجر به اختلال در عملکرد قلب شود. کاهش اکسیژن رسانی به قلب ممکن است باعث شود که قلب برای تأمین اکسیژن کافی به بافتهای بدن، سختتر کار کند. این افزایش استرس بر روی قلب میتواند به مرور زمان منجر به بیماریهای قلبی مانند نارسایی قلبی، آنژین، و حتی حمله قلبی شود.
آسیب به سیستم عصبی مرکزی
مونوکسید کربن میتواند به طور مستقیم بر روی مغز و سیستم عصبی مرکزی تأثیر بگذارد. اثرات کوتاهمدت قرارگیری در معرض مونوکسید کربن شامل سرگیجه، گیجی، سردرد، تهوع و ضعف است. در مواجهههای طولانیمدت یا قرارگیری در سطوح بالای مونوکسید کربن، ممکن است آسیبهای جدی به مغز وارد شود که میتواند منجر به مشکلاتی همچون اختلالات حافظه، کاهش تمرکز، و اختلالات روانی شود.
تأثیرات ریوی
قرارگیری در معرض مونوکسید کربن میتواند باعث آسیب به ریهها و مشکلات تنفسی گردد. به دلیل کاهش انتقال اکسیژن به ریهها، فرد ممکن است دچار تنگی نفس و مشکلات تنفسی مزمن شود. افراد سیگاری به دلیل سطح بالای مونوکسید کربن در بدن خود، بیشتر در معرض ابتلا به بیماریهای ریوی مانند آسم، برونشیت مزمن، و COPD (بیماری انسدادی مزمن ریوی) هستند.
خطرات برای زنان باردار و جنین
یکی از مهمترین تأثیرات مونوکسید کربن در زنان باردار است. مونوکسید کربن میتواند به طور مستقیم بر روی جنین تأثیر بگذارد و باعث کاهش سطح اکسیژن در خون مادر و جنین شود. این وضعیت میتواند خطراتی همچون وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس، و مشکلات رشدی برای جنین را افزایش دهد. تحقیقات نشان دادهاند که قرارگیری در معرض مونوکسید کربن میتواند به مشکلات عصبی و ذهنی در کودکان منجر شود.
افزایش خطر مرگ ناگهانی
در صورتی که فرد به مدت طولانی در معرض سطوح بالای مونوکسید کربن قرار بگیرد، ممکن است خطر مرگ ناگهانی افزایش یابد. مونوکسید کربن باعث کاهش اکسیژن رسانی به اندامهای حیاتی بدن مانند قلب و مغز میشود، و در نتیجه فرد ممکن است در معرض مشکلات جدی تنفسی یا قلبی قرار گیرد که به مرگ منجر شود.
مونوکسید کربن و سرطان
مونوکسید کربن به عنوان یک گاز سمی به طور غیرمستقیم میتواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. به دلیل اینکه این گاز میتواند باعث بروز آسیبهای DNA در سلولها شود، در بلندمدت ممکن است خطر ابتلا به انواع سرطانها افزایش یابد. اگرچه مطالعات بیشتری برای اثبات این ارتباط نیاز است، اما مشخص است که مونوکسید کربن میتواند در بروز مشکلات سلولی و ایجاد محیطی مساعد برای گسترش سرطان مؤثر باشد.
نتیجهگیری
در نهایت، بررسیها نشان میدهد که آیکاس میتواند جایگزینی با خطر کمتر نسبت به سیگارهای سنتی از نظر تولید مونوکسید کربن باشد. با این حال، همچنان استفاده از آیکاس نیز بدون عوارض نیست و میتواند به مشکلاتی مانند آسیبهای ریوی و تنفسی منجر شود. توصیه کلی این است که به جای جایگزینی محصولات تنباکویی، راهکارهای ترک سیگار و استفاده از روشهای درمانی برای ترک نیکوتین مورد توجه قرار گیرد.
بیشتر بخوانید: